انواع سیستمها چیست؟
یک سیستم به یک گروه منظم از اجزای وابسته به هم اطلاق میشود که برای رسیدن به یک هدف خاص برنامهریزی شده و به یکدیگر متصل شدهاند.
مطالعه مفاهیم انواع سیستم ها دارای سه اصل اساسی است:
- یک سیستم باید برای دستیابی به یک هدف از پیش تعیین شده، طراحی شود.
- روابط متقابل و وابستگی متقابل باید در میان اجزاء موجود باشد.
- اهداف سازمان به عنوان یک کلیت، اولویت بالاتری نسبت به اهداف زیر سیستم های آن دارند.
دنیای مدرن دارای انواع سیستم ها مختلفی است که زندگی روزمره را تحت تاثیر قرار میدهند. بعضی از نمونهها شامل سیستمهای حمل و نقل؛ سیستمهای خورشیدی؛ سیستمهای تلفن؛ سیستمهای زیست محیطی؛ سیستمهای فضایی؛ و غیره هستند. در واقع، به نظر میرسد انتهایی برای استفاده از کلمه “سیستم” در جامعه امروز وجود ندارد.
برای سیستمهای می توان طبقهبندیهای مختلفی قرار داد اما آنچه مهم است این است که افراد، تجهیزات و تکنولوژیها، عناصر محیطی و روالهای کاری در این طبقهبندیها بهعنوان سیستم مورد توجه قرار گیرند. در سیستمهای مهندسی به این پارامترها توجه ویژهای شده است.
طبقهبندی انواع سیستم های مهندسی
ایده سیستمهای مهندسی این است که تمرکز خود را روی سیستمهایی که شامل تکنولوژی و عناصر اجتماعی یا طبیعی هستند و برای یک هدف مشخص طراحی شده است، قرار دهیم.
سیستمهای مهندسی دارای ویژگیهای زیر هستند:
- برای ایجاد هدف یا مأموریتی که برای یک شرکت، تیم یا فرد دارای اهمیت است، ایجاد و استفاده میشوند.
- نیاز به تخصیص منابع برای توسعه و حمایت دارند.
- توسط ذینفعانی با دیدگاههای متعدد در مورد استفاده یا ایجاد سیستم، هدایت میشوند.
- حاوی سختافزارهای مهندسی، نرمافزار، افراد، خدمات و یا ترکیبی از آنها هستند.
- در محیطی وجود دارند که ویژگیها، استفاده و نگهداری از سیستم را تحت تأثیر قرار میدهد.
سیستمهای مهندسی بهطور معمول:
- با توجه به هدف یا ماموریتشان تعریف میشوند.
- چرخه عمر (life cycle) و دینامیک تکاملی دارند.
- ممکن است شامل اپراتورهای انسانی و همچنین سایر اجزای طبیعی باشند که باید در طراحی و توسعه سیستم مورد توجه قرار گیرند.
ماهیت سیستمهای مهندسی در دهههای گذشته بهطور چشمگیری تغییر کرده است؛ به این ترتیب که بطور کلی از سیستمهای عمدتا سختافزاری (مکانیکی و الکتریکی) به سیستمهای تحت سلطه نرمافزار تبدیل شدهاند. علاوه بر این، از آنجایی که نیاز برای به دست آوردن و استفاده از اطلاعات بیشتر شده است، سیستمهایی که ارائه سختافزاری یا نرمافزاری ندارند و فقط خدمات ارائه میدهند رایج شدهاند. Z
به تازگی سازمانها به اندازهای پیچیده شدهاند که تکنیکهایی که برای بررسی و کار بر روی سختافزار و نرمافزار به کار گرفته میشود در مهندسی صنایع نیز مورد استفاده قرار میگیرند.
سه نوع خاص از سیستمهای مهندسی به طور کلی در مهندسی سیستم شناخته شده است که عبارتند از:
1. سیستم تولیدی
2. سیستم خدماتی
3. سیستم سازمانی
محصولات و سیستمهای تولیدی
واژه محصول در لغت به معنای “چیزی که توسط کار یا تلاش تولید شده و یا هر چیز ایجاد شدهای” تعریف شده است. از دید تجاری، محصول چیزی است که توسط یک شرکت به وجود آمده، خریداری شده و یا استفاده میشود (سختافزار، نرمافزار، اطلاعات، پرسنل، توافق یا قرارداد برای ارائه چیزی و غیره).
سیستمهای تولیدی سیستمهایی هستند که در آنها محصولات برای کاربر داخلی یا خارجی تولید و به خریدار تحویل داده میشوند. برای سیستمهای تولیدی، باید توانایی ایجاد ظرفیت لازم در مشخصات سختافزاری و نرمافزاری تعریف شود.
خدمات و سیستمهای خدماتی
خدمات میتواند به عنوان عمل کمک یا یاری رساندن و یا به عنوان هر نتیجه مورد نیاز یک یا چند کاربر تعریف شود. خدمات عبارتند از فرایندها، عملکردها یا تجربههایی که یک فرد یا سازمان برای نفع دیگران انجام میدهد، از قبیل دوخت سفارشی کت و شلوار؛ پخت شام بر اساس یک سفارش؛ رانندگی یک لیموزین؛ مداوا کردن یک استخوان شکسته؛ تدریس در یک کلاس؛ یا اجرای یک زیرساخت فناوری اطلاعات برای یک کسب و کار. در همه این موارد، خدمات عبارتند از استقرار دانش و مهارتها (صلاحیتها) است که یکی از افراد یا یک سازمان برای نفع دیگری و اغلب به عنوان یک کار سفارشی انجام میدهد. در همه موارد، خدمات نیاز به ورودی قابل توجهی از سوی مشتری دارد. به عنوان مثال، برای تهیه یک استیک سفارشی، مشتری باید به گارسن بگوید که آن را با چه کیفیتی لازم دارد.
یک سیستم خدماتی سیستمی است که خروجیهایی را برای یک کاربر فراهم میکند بدون اینکه لزوما محصولات سختافزاری یا نرمافزاری به کاربر خدمات تحویل دهد.
سیستمهای سختافزاری و نرمافزاری ممکن است متعلق به شخص ثالثی باشند که مسئولیت خدمات را ندارد. استفاده از سیستمهای خدماتی، از طرفی رضایت کاربران را افزایش داده و از سوی دیگر نیاز مالکین برای خرید تجهیزات و نرم افزارهای سرمایهای را کاهش داده یا از بین میبرد.
خدمات سالهاست که بخشی از زبان مهندسی سیستم (SE) بوده است. در دورههای اخیر، استفاده از اصطلاح سیستمهای خدماتی اغلب با سیستمهای اطلاعاتی مرتبط است. بحث دقیقتر درباره نظریه سیستم مرتبط با سیستمهای خدماتی را میتوان در تاریخچه علم سیستمها یافت.
شرکتها و سیستمهای سازمانی
یک شرکت، متشکل از یک یا چند سازمان یا افرادی است که ماموریت، اهداف و مقاصد مشخصی را برای ارائه یک خروجی مانند یک محصول یا خدمات دنبال میکنند.
یک سیستم سازمانی شامل ترکیبی هدفمند (شبکهای) از منابع متفرقه (به عنوان مثال افراد، فرآیندها، سازمانها، تکنولوژیهای پشتیبانی و بودجه) است که:
- با یکدیگر ارتباط دارند. (به عنوان مثال، برای هماهنگ کردن عملکردها، به اشتراکگذاری اطلاعات، تخصیص بودجه؛ ایجاد گردش کار و تصمیمگیری)
- با محیط(ها) نیز برای دستیابی به اهداف تجاری و عملیاتی از طریق یک شبکه پیچیده تعاملات در سراسر جغرافیا و زمان ارتباط دارند.
هم سیستمهای تولیدی و هم سیستمهای خدماتی نیاز به یک سیستم سازمانی یا شرکتی دارند تا آنها را ایجاد کند. همچنین به یک شرکت نیاز دارند تا محصولات تولید شده و خدمات ارائه شده را به طور داخلی به آن شرکت و یا به صورت خارجی به یک جامعه گستردهتر ارائه دهند.
سیستمهای درون سازمانی معمولا معیارهای استقلال عملیاتی و مدیریتی را نمیپذیرند. در حقیقت، هدف کلی یک شرکت به صراحت ایجاد وابستگی عملیاتی بین سیستمهایی است که شرکت، مالک آنها است و همه آنها در جهت حداکثر نمودن بهره وری و کارآیی شرکت به عنوان یک هدف کلی عمل میکنند.
سیستمهای سازمانی در مقایسه با سیستمهای تولیدی و خدماتی منحصر به فرد هستند، چرا که دائما در حال تکامل هستند؛ آنها به ندرت داراي یک پیکربندی مشخص هستند و از مقررات خاصی تبعیت نمیکنند. سیستمهای سازمانی معمولا هدف مهیا کردن ارزش برای سهامداران و رضایت مشتری را دنبال میکنند. یعنی اهدافی که دائما در حال تغییر هستند و ارزیابی آن دشوار است. سیستمهای سازمانی در زمینه (یا محیطی) وجود دارند که نامشخص بوده و دائما در حال تغییر است.